انتقال فناوری ، را می‌توان فرآیند به‌کارگیری فناوری‌های موجود برای خلق نوآوری و محصولات جدید دانست که با انتقال یافته‌های علمی و فنی از یک سازمان به سازمان دیگر، موجب ارتقاء سطح توسعه و تجاری‌سازی می‌گردد. این فرآیند، می‌تواند شامل مجموعه فعالیت‌های مشارکتی میان مجموعه‌ای از افراد با منافع مشترک طی یک بازه زمانی مشخص باشد. به‌کارگیری یک رویه سازمان‌یافته و منظم برای انتقال فناوری، این فرآیند را از یک رخداد نامنظم و تصادفی، به یک روش ساختاریافته تبدیل می‌نماید. این امر، به‌ویژه در حوزه فناوری‌های کلیدی، می‌تواند ارزش قابل‌توجهی را برای صنایع درحال‌توسعه به ارمغان آورد. برای کسب این ارزش، لازم است تا فرآیند انتقال فناوری را به‌طور کامل درک نموده و آن را به شکل مناسبی اعمال نماییم. در حال حاضر، اگرچه شناختی نسبی در رابطه با مفهوم انتقال فناوری وجود دارد، اما فرآیند اجرای کامل و صحیح آن به‌طوری که اهداف تعریف شده را برآورده سازد، هنوز به درستی شناخته نشده است.
تعریف انتقال فناوری
چیزی فراتر از تجاری‌سازی یک اختراع، مالکیت فکری یا محصول است. انتقال فناوری را می‌توان فرآیندی پیچیده دانست که دامنه گسترده‌ای از افراد در آن مشارکت داشته و فعالیت‌های به هم وابسته و متعددی را انجام می‌دهند.
انواع انتقال فناوری
انتقال فناوری به دو گونه صورت می‌گیرد: انتقال عمودی و انتقال افقی.
انتقال عمودی: در انتقال عمودی یا انتقال تحقیق و توسعه، اطلاعات فنی و یافته‌های تحقیقات کاربردی به مرحله توسعه و طراحی مهندسی انتقال می‌یابد و سپس با تجاری شدن تکنولوژی به فرایند تولید وارد می‌شود.
انتقال افقی: در انتقال افقی، تکنولوژی از یک سطح توانمندی در یک کشور به همان سطح توانمندی در محل دیگری منتقل می‌شود. در این حالت هرچه سطح گیرنده تکنولوژی بالاتر باشد هزینه انتقال تکنولوژی کاهش می‌یابد و جذب آن به صورت موثرتری انجام می‌شود.
چرا انتقال فناوری برای ما مهم است؟
امروزه فناوری به عنوان یکی از مهمترین پایه‌های رشد و توسعه اقتصادی کشورها محسوب می‌شود؛ به‌طوری که پیشرفت‌های چشمگیر کشورهای توسعه‌یافته و صنعتی، مرهون فناوری‌ها و نوآوری‌های نوظهوری است که هر روزه در حال توسعه و عرضه در این جوامع می‌باشد. از سوی دیگر، کشورهای درحال‌توسعه و کمتر توسعه‌یافته، به دلیل وجود شکاف فناورانه قابل‌توجه با سایر کشورهای توسعه‌یافته و پیشرفته، تلاش گسترده‌ای برای جبران عقب‌ماندگی اقتصادی و کسب انواع فناوری دارند.
انتقال و توسعه فناوری، دو فرآیند کاملاً وابسته به یکدیگر بوده که این کشورها به منظور کسب فناوری‌های مورد نیاز خود، می‌توانند از آن‌ها بهره جویند. معمولاً عنوان می‌شود که برای کشورهای درحال‌توسعه، انتقال فناوری دارای مزایای کوتاه‌مدت و بلندمدتی است. نکته حائز اهمیت این است که کشورهای درحال‌توسعه، این دو فرآیند را به صورت مکمل هم در نظر گرفته و در این صورت، انتقال فناوری موجب کاهش و رفع شکاف فناورانه و به تبع آن، شدت یافتن روند توسعه در این کشورها خواهد شد.
انتقال فناوری – کالج مدیریت
برخی از روش های انتقال فناوری
لیسـانــس/Licensing: یک شرکت امتیاز تولید خاصی را از شرکت دیگری دریافت می‌کند. روشی معمول برای کشورهای جهان سوم برای صنعتی شدن (جایگزینی واردات) و نیز برای کشورهای پیشرفته در مورد تکنولوژیهای نوظهور (توسعه رقابت‌پذیری) در نظر گرفته می‌شود، که شامل قرارداد لیسانس اختراع، دانش فنی، علامت تجاری و کپی‌رایت می باشد.
سرمایه‌گذاری مشترک/Joint Venture: دو یا چند شرکت، منافع خود را در شرکت و یا پروژه جدیدی ترکیب می‌کنند و به واسطه‌ی آن می‌توانند برای توسعه‌ی فناوری، ساخت کالا یا تکمیل دانش فنی یکدیگر به تبادل دانش و منابع بپردازند. تمامی طرف‌های درگیر در سود و زیان این اقدام سهیم می‌شوند. هدف از مشارکت در این کار (سرمایه‌گذاری مشترک در سطح بین المللی) کسب فناوری و هدف منابع فناوری، دسترسی به بازارهای محلی و مهارت‌های توزیع است.
کنسرسیوم/Consortium: تعدادی شرکت و موسسه جهت دستیابی به هدف خاصی در زمینه نوآوری و یا فناوری با یکدیگر همکـاری می‌نمایند ولی سهامی بین آن‌ها رد و بدل نمی‌شود.
سرمایه‌گذاری مستقیم خارجی/Foreign Direct Investment (FDI): سرمایه‌گذاری خارجی به صورت درصدی داخلی و خارجی انجام می‌شود موضوع مورد نظر سرمایه‌گذاری، توسط خارجی‌ها در چارچوب سیاست‌های انتخاب‌شده انجام می‌شود.سیستم های مدیریتی، برنامه‌ریزی مواد، فنّاوری های تولیدی، بازاریابی، خدمات پس از فروش از آورده‌های سرمایه‌گذاری خارجی می‌باشند.
شرکت های انشعابی/Spin Off: شرکت‌هایی هستند که در کنار مراکز تحقیقاتی و یا دانشگاه ایجاد می‌شوند و نوآوری و تکنولوژی های متعلق به آن‌ها را تجاری می‌کنند. و متقابلا در برخی زمینه‌ها حمایت‌هایی از سازمان مادر کسب نمایند:
- سرمایه‌گذاری منصفانه در شرکت جدید
- شرکت مادر اولین مشتری شرکت اسپین-آف می‌شود. (برای ایجاد گردش مالی)
- ایجاد و توسعه فضای کار (نظیر میز و صندلی و تلفن و غیره)
- فراهم کردن خدماتی مثل خدمات حقوقی، مالی، فناوری و غیره
مهمترین مزایا و منافع انتقال فناوری
- بهبود کیفیت محصولات: با افزایش نقش فناوری در زندگی بشر، تولیدکنندگان و توسعه‌دهندگان محصولات، همواره در پی فناوری‌های جدید با هدف بهبود کیفیت محصولات خود هستند. برای این منظور، شرکت‌ها می‌توانند از منابع داخلی خود (توسعه درون‌زا)، یا ایده‌ها و نوآوری‌های خارجی (توسعه برون‌زا)، برای توسعه فناوری‌ها و محصولات جدید بهره گیرند. بدیهی است که مجموعه‌ای از شرایط، اعم از توانمندی مالی، میزان دسترسی به منابع (انسانی، تجهیزات و …)، مهلت زمانی دسترسی به فناوری و از همه مهم‌تر، هزینه‌های توسعه درون‌زای فناوری در مقایسه با انتقال آن از یک منبع بیرونی، می‌تواند در انتخاب یکی از این دو استراتژی توسعه‌ای اثرگذار باشد.لازم به تأکید است که در فضای کسب‌وکار فعلی، تقاضا برای محصولات جدید، دائماً در حال تغییر بوده و عملاً پاسخگویی به تمامی این انتظارات از طریق منابع داخلی سازمان، امکان‌پذیر نیست. همین عامل، موجب شده است تا کسب‌وکارها به سمت همکاری‌های فناورانه و مشارکت در فعالیت‌های تحقیق و توسعه گام برداشته و عملاً انتقال فناوری به یک ابزار کلیدی در بهبود کیفیت محصولات و پاسخگویی به تقاضای جدید بازار بدل گردد.
۲- نوآوری‌های مقرون‌به‌صرفه: هدف اصلی انتقال فناوری، بهره‌گیری از فناوری‌های موجود برای توسعه محصولات جدید به شیوه‌ای اقتصادی است. در صورت عدم وجود تحقیق و توسعه کافی در داخل شرکت (به دلایلی مانند عدم وجود منابع کافی و یا هزینه زیاد تحقیق و توسعه)، توسعه فناوری امری دشوار و غیرممکن خواهد بود. در این شرایط، لازم است از امکانات و ایده‌های خارجی بهره گرفت. برای این منظور، می‌توان با محققان فعال در دانشگاه‌ها، آزمایشگاه‌ها و دیگر صنایع، تماس برقرار نمود. البته شرکت‌ها برای مدیریت مسائل قانونی، مالی و رویه‌های مرتبط با بهره‌گیری از نوآوری‌های خارجی، نیازمند فرآیندی منظم و ساختارمند هستند. در غیر این صورت، هزینه زمانی و پولی نوآوری‌های خارجی، معمولاً از ارزش مورد انتظار فراتر می‌رود. متأسفانه اغلب تولیدکنندگان، فاقد یک فرآیند انتقال فناوری نظام‌مند هستند. به همین دلیل، انتقال فناوری نمی‌تواند به اهداف از پیش تعیین شده خود دست یابد.
