مسئولیت اجتماعی چیست؟

مسئولیت اجتماعی ، یک چارچوب و محدوده اخلاقی است که در آن وظایف مختلفی که تمامی آن ها دارای منافع برای جامعه هستند، بر عهده فرد، سازمان و یا نهادی خاص گذاشته می شود. این مفهوم به صورت دقیق تر به معنای انجام وظایف فردی به وسیله تک تک افراد جامعه است که انجام این وظایف باعث می شود تا تعادل مناسبی بین اکوسیستم و اقتصاد جامعه برقرار شود. استفاده از لفظ وظیفه نشان می دهد که هر فرد در حالت عادی باید به این وظایف واقف بوده و نقش خود را در حفظ این تعادل به صورت مشخص پذیرفته و ایفا کند.

البته در اکثر جوامع این مفهوم یک حوزه قانونی الزام آور نبوده و بیشتر در حوزه اخلاق مطرح می شود. در جوامع بیشتر توسعه یافته که در چارچوب اخلاق، وظایف فردی دارای اهمیت بیشتری است، مسئولیت اجتماعی مفهومی اجباری و البته پذیرفته شده توسط اکثر افراد جامعه دارد. اما در سایر جوامع که از نظر سطح فرهنگی دارای فقر هستند، چنین مسئولیت هایی معنای خاصی نداشته و کمتر کسی خود را ملزم به انجام و رعایت آن ها می داند.

در تعریف این مفهوم، همواره مقایسه ای میان توسعه اقتصادی از بعد مادی و همچنین آسایش و رفاه جامعه و سامان یافتگی محیط وجود دارد. اگرچه این موضوع در ده سال گذشته بارها و به دفعات با گزارشات مختلف به چالش کشیده شده است و سعی شده تا با غرض ورزی و یا بدون آگاهی کمرنگ شود. این تلاش ها هنگامی است که تعریف مسئولیت اجتماعی در ایجاد تعادل بین دو مفهوم ذکر شده قرار می گیرد. در واقع این تعادل است که برای برخی جوامع مشکل ساز شده و باعث می شود تا روند توسعه به دلیل حفظ منافع محیط زیست و یا گروه هایی کم درآمد از جامعه با مشکل ایجاد شود. جمله آشنای «برخی باید زیر چرخ های توسعه له شوند!» نمود بارزی از عدم توجه به این مسئولیت و تلاش برای بر هم زدن تعادل صرفا برای توسعه است که در کشور ما نیز زمانی مطرح شده است.

درک مفهوم مسئولیت اجتماعی

بدان معنی است که افراد و شرکتها وظیفه دارند به طور کلی در راستای حفظ منافع محیط زیستی و بهبود وضعیت جامعه عمل کنند. البته اگر بخواهیم این مقوله را به شرکت‌ها نسبت دهیم، باید از آن با عنوان مسئولیت اجتماعی شرکت‌ها یا CSR یاد کنیم.

اصول کلی تئوری مسئولیت اجتماعی به گونه‌ای است که شرکت را ملزم می‌کند از سیاست‌هایی با هدف ایجاد تعادل میان سود آوری شرکت و نفع جامعه استفاده کند. این سیاست‌ها می‌تواند شامل در نظر گرفتن کمیسیون‌هایی برای ارائه خدماتی همچون خدمات مالی یا زمانی و یا قرار دادن امکانات در دسترس افراد جامعه به شیوه‌ای بشر دوستانه باشد. دسته دیگری از این سیاست‌ها می‌تواند شامل اقداماتی باشد که به طور غیر مستقیم نفع جامعه را دنبال می‌کنند. برای مثال، ممکن است شرکتی با هزینه کردن روی دستگاه‌ها و مواد اولیه، شرایطی را فراهم کنند که در روند کسب سود، آسیب کمتری به محیط زیست بزند. در واقع در طی چنین عملی، شرکت مذکور، با چنین اقدامی، به طور غیر مستقیم و به واسطه کاهش ایجاد آلودگی، مسئولیت اجتماعی را در دستور کار خود قرار داده است.

لازم به ذکر است، شرکت‌هایی که از شیوه‌های سبز (شیوه‌هایی که منافاتی با منافع محیط زیست ندارند) در روند کار خود استفاده می‌کنند، این ویژگی را به عضوی جدایی ناپذیر از مدل تجاری خود تبدیل کرده و به واسطه همین پیوند ساختار یافته و برنامه ریزی شده، هیچگونه خطری نیز برای منافع مالی خود حس نمی‌کنند. نکته جالب تر آن است که شرکت‌های بسیاری وجود دارند، که در طول زمان، از نظر تجاری پیشرفت روز افزونی را تجربه کرده‌اند، درحالی که به این اصل نیز پایبند بوده‌‌اند. برای مثال مجله‌ی فروبز، در سال ۲۰۱۸ و در یک بررسی غول دنیای اینترنت، یعنی گوگل را به عنوان برترین شرکت در زمینه مسئولیت اجتماعی معرفی کرد. در رتبه‌های بعدی این تحلیل فنی نیز شرکت‌هایی نظیر لگو و والت دیزنی قرار داشتند، که تصمیم به تولید اسباب بازی‌ها از منابع گیاهی گرفته بودند.

مسئولیت اجتماعی – کالج مدیریت

کارکرد عملی مسئولیت اجتماعی

سازمان بین المللی استاندارد (ISO) تأکید می‌کند که توانایی کسب و کار در حفظ تعادل مابین عملکرد اقتصادی و پایبندی به موضوعات اجتماعی و زیست محیطی ، یک عامل مهم در کارآمد و موثر بودن برنامه ریزی‌های موجود در راستای مسئولیت پذیری اجتماعی است.

روش‌های کلیدی که یک شرکت می‌تواند به وسیله آن‌ها در مسیر پذیرش مسئولیت اجتماعی گام بردارد، شامل اقدامات انسان دوستانه، فراهم کردن شرایط شرکت در اقدامت داوطلبانه و جلوگیری از  آسیب‌های به محیط زیستی است.

آیا مسئولیت اجتماعی بر سودآوری تاثیر منفی دارد؟

نکته دیگری که باید در مورد مقوله مسئولیت اجتماعی به آن اشاره کرد، این است که در سالیان اخیر، بیشتر سرمایه گذاران و مشتریان، اشتیاق زیادی به ارتباط (خرید یا سرمایه گذاری) با شرکت‌های مسئولیت پذیر اجتماعی از خود نشان داده‌اند. به این ترتیب می‌توان دریافت، پذیرش مسئولیت اجتماعی تناقضی با دستورالعمل اصلی شرکت‌های تجاری (به حداکثر رساندن ارزش سرمایه سهامداران) نخواهد داشت.

به طور کلی و به طور خلاصه، مسئولیت اجتماعی باید به گونه‌ای تعریف شود که تعادلی معقول و معنا دار میان اصول اخلاقی و مسئولیت درباره آیندگان در کنار سودآوری ایجاد کند.

البته نباید فراموش کرد که این اقدام زمانی مؤثرتر است که یک شرکت آن را داوطلبانه انجام دهد، نه اینکه از طرف دولت به انجام کاری مکلف شود. ضمناً باید یاد آوری کرد که، چنانچه شرکت بتواند کارمندان را با دلایل اجتماعی خود درگیر کند، مسئولیت اجتماعی می‌تواند منجر به افزایش روحیه کاری کارمندان شرکت شود.